Adakah pilihan raya di Malaysia adil dan bebas?

Adakah pilihan raya di Malaysia adil dan bebas?

Bagi menjawab persoalan ini, pengertian pilihan raya yang adil dan bebas perlu diberi perhatian dan menilai sama ada ia sepadan dengan pilihan raya di Malaysia atau sebaliknya. Secara umum, adil bererti pemberian hak yang sewajarnya manakala bebas bererti tidak dipengaruhi oleh unsur-unsur luaran yang boleh menyebabkan bias. Oleh itu, pilihan raya yang adil dan bebas merujuk kepada peluang dan hak yang diberikan secara saksama yang mana parti atau calon yang bertanding mempunyai peluang yang sama untuk memenangi pilihan raya tersebut. Ia juga mencakupi elemen kebebasan yang mana membolehkan parti atau calon bertanding dapat menggunakan peluang dan hak yang disediakan ini tanpa dipengaruhi unsur-unsur lain yang boleh menjejaskan peluang mereka untuk menang.

Merujuk kepada kes Malaysia, saya berpendapat pilihan raya adalah tidak adil dan tidak bebas. Walau bagaimanapun, perbincangan mengenai keadilan dan kebebasan pilihan raya di Malaysia adalah sedikit rumit disebabkan amalan demokrasi yang masih boleh dilihat. Sebagai contoh, semua pihak diberikan peluang untuk memperoleh dana bagi membiayai kempen mereka. Oleh itu, keberkesanan kempen tersebut bergantung kepada jumlah dana yang dimiliki. Dalam hal ini, semua parti atau calon tidak disekat dalam usaha mengumpul dana tersebut. Walau bagaimanapun, jumlah dana yang dimiliki Barisan Nasional dilihat jauh berbeza dengan parti-parti politik lain. Sudah tidak menjadi rahsia bahawa BN mempunyai ahli-ahli atau penyokong yang membantu kempen-kempen pilihan ramai dengan memberi dana jutaan ringgit. Ahli-ahli atau penyokong ini pula dapat menyumbang dana kerana diberikan projek-projek kerajaan. Terbaru, skandal RM2.6 bilion membuktikan BN memperoleh bantuan yang sangat besar daripada pihak luar. Sebagai perbandingan, DAP mengumpul dana daripada majlis-majlis atau ceramah-ceramah yang diadakan bertujuan untuk mengutip derma atau “dana.” Mereka terpaksa melakukan perkara seperti ini sepanjang tahun bagi mengumpul dana bukan sahaja untuk mengurus parti, membantu peruntukan kepada kawasan-kawasan yang telah dimenangi dalam pilihan raya lepas, dan mendanai kempen pilihan raya mendatang. Jumlah RM2.6 bilion tersebut tidak mungkin dapat ditandingi oleh parti-parti politik lain menjadikan pertarungan tidak seimbang dan berpusat kepada siapa yang mempunyai dana yang lebih dan bukannya manifesto pilihan raya.

Dalam aspek kempen mempromosi idea dan janji pilihan raya, ketidakadilan berlaku apabila BN dapat menggunakan media arus perdana seperti stesyen televisyen dan surat khabar. TV1 dan TV2 merupakan stesyen utama yang dapat digunakan oleh BN memandangkan kedua-duanya merupakan milik penuh kerajaan. Selain itu, stesyen televisyen berbayar yang dimiliki Media Prima juga dilihat condong memihak BN disebabkan kumpulan Media Prima dimiliki oleh UMNO. Stesyen satelit seperti ASTRO pula tidak juga boleh dikatakan memberi layanan yang adil kepada semua parti atau calon bertanding disebabkan ASTRO masih berada di bawah pengawasan agensi-agensi kerajaan seperti Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM). Oleh itu, ASTRO mengambil tindakan yang berhati-hati dalam menyiarkan bahan-bahan yang kritikal terhadap kerajaan ataupun  bahan-bahan yang positif tentang pembangkang. Selain stesyen televisyen, surat khabar turut dikuasai kerajaan atau BN. Kumpulan Media Prima turut memiliki New Straits Times Press yang menerbitkan beberapa surat khabar popular seperti New Straits Times, Berita Harian dan Harian Metro. Terdapat juga insiden yang mana BN menggunakan peralatan kerajaan seperti kenderaan RTM dalam kempen pilihan raya. Hal ini menunjukkan BN mempunyai kelebihan dengan memiliki elemen kawal atur (undang-undang),  aset, dan media arus perdana yang membolehkan menjalankan kempen dengan lebih baik berbanding parti-parti atau calon-calon lain.

Perbincangan mengenai dana dan media di atas memfokuskan pada parti-parti yang bertanding. Keadilan dan kebebasan pilihan raya juga boleh dilihat berpandukan proses pilihan raya itu sendiri. Hal ini menjurus kepada peranan Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) dan abnormaliti atau keralatan yang berlaku dalam pilihan raya. Salah satu kuasa atau bidang SPR adalah pensepadanan semula kawasan pilihan raya. Hal ini begitu penting dalam membincangkan keadilan pilihan raya disebabkan BN telah memenangi 140 kerusi parlimen atau 63% daripada 222 kerusi Dewan Rakyat tetapi memperoleh kurang 50% undi popular. Pakatan Rakyat pula memperoleh lebih 50% undi popular namun bukan sahaja gagal untuk membentuk kerajaan tetapi juga hanya mendapat 82 kerusi atau 37%. Hal ini menunjukkan agihan kerusi dan kawasan pilihan raya yang bermasalah. Dalam kebanyakan kes, parti yang memenangi begitu banyak kerusi juga memperoleh undi popular yang banyak seterusnya dapat membentuk kerajaan. Meskipun sukar untuk mendakwa SPR berlaku tidak adil dalam hal ini disebabkan faktor demografik dan geografi Malaysia yang tidak sekata, masih banyak ruang yang boleh diperbaiki agar pilihan raya di Malaysia adil untuk semua dan merupakan refleksi kehendak pengundi. Sebagai contoh, kemenangan parti-parti pembangkang di bandar-bandar utama seperti Kuala Lumpur, Ipoh, Shah Alam, Kuching, dan Kuantan yang memiliki populasi yang besar dan kawasan industri dan perniagaan yang utama, dilihat tidak secocok dengan keputusan keseluruhannya. Pengundi-pengundi di kawasan ini tidak dapat memilih kerajaan yang menguasai kerajaan pusat. Oleh itu, kerajaan yang ada dilihat sebagai kerajaan yang diundi oleh kawasan-kawasan lebih mundur atau pedalaman. Adalah lebih baik jika pensepadan kawasan pilihan raya dapat memberi peluang seimbang kepada kawasan bandar dan luar bandar supaya kerajaan yang dipilih adalah refleksi seluruh rakyat.

Abnormaliti atau ralat pilihan raya sering sahaja menjadi isu yang dibangkitkan tiap kali pilihan raya. Hal ini boleh merujuk kepada pengundi hantu atau sebarang kes yang dilihat cuba menyekat atau melemahkan suatu pihak. Hal-hal ini telah dibangkitkan oleh gabungan organisasi bukan kerajaan (NGO) seperti BERSIH yang menuntut usaha pembaikan terhadap proses pilihan raya. Isu pengundi hantu merupakan antara isu yang popular memandangkan  SPR, BN dan kerajaan didakwa bersubahat bagi menambahkan undi kepada mereka. Skandar “IC Sabah” merupakan contoh terbaik dalam mengupas isu ini apabila kerajaan didakwa telah memberikan kad pengenalan kepada pendatang tanpa izin yang secara automatik menjadikan mereka sebagai pengundi. Selain itu, banyak juga dakwaan atau laporan mengenai daftar pengundi yang “duplicate”, bertindih atau diletakkan di kawasan pengudian yang tidak sesuai. Dalam kes Anwar Ibrahim pula, dia dijatuhkan hukuman penjara sejurus sebelum pilihan raya kecil DUN Kajang yang mana Anwar dijangka akan bertanding. Dalam kes majlis eksekutif pusat (CEC) DAP, Jabatan Pendaftaran Pertubuhan Malaysia (JPPM atau ROS) hanya memberi reaksi isu pegantungan DAP dua hari sebelum hari pencalonan. Kesemua masalah ini sudah pasti memberi kesan kepada parti-parti ini dalam persiapan mereka untuk menghadapi pilihan raya selain menjejaskan keyakinan bukan sahaja parti bertanding tetapi juga pengundi terhadap integriti SPR dan agensi-agensi kerajaan lain.

Seterusnya, penguasaan kerajaan BN terhadap elemen kawal atur iaitu undang-undang turut menjejaskan keadilan dan kebebasan pilihan raya . Selain isu berkaitan SPR dan ROS di atas, isu rasuah turut menjadi kebiasaan. Rasuah dalam pilihan raya merujuk kepada imbuhan atau janji yang meningkatkan peluang BN disebabkan mereka mempunyai dana yang besar dan merupakan kerajaan semasa. Sebagai contoh, BN memberi janji pembangunan kepada kawasan yang memilih mereka. Hal ini menyebabkan pembangunan berdasarkan sokongan dalam pilihan raya dan bukannya keperluan kawasan dan rakyat. Sebagai rakyat pula, janji pembangunan ini merupakan suatu yang serius disebabkan janji-janji tersebut mampu dan akan dilakukan kerajaan. Bagi kawasan yang tidak memilih kerajaan BN, kawasan ini akan dipinggirkan seperti kurangkan pembangunan dan tiada peruntukan khusus yang diberikan kepada kawasan tersebut. Sebagai contoh, setiap kawasan parlimen dan DUN yang dimenangi BN akan diberikan peruntukan khusus sama ada daripada kerajaan pusat, kerajaan negeri ataupun parti itu sendiri. Hal yang sama juga berlaku apabila Pakatan Rakyat menjadi kerajaan di Selangor apabila kerajaan negeri bertindak memberi layanan atau peruntukan yang tidak sekata kepada kawasan-kawasan yang dimenangi Pakatan Rakyat dan BN (pembangkang). Hal ini bagi membuktikan imbuhan, peruntukan atau janji memainkan peranan yang besar dalam pemilihan wakil-wakil rakyat. Disebabkan BN mempunyai peluang yang lebih besar untuk memenangi pilihan raya, “rasuah’ tersebut adalah lebih dipercayai dan wajar dipertimbangkan pengundi. Selain itu, rasuah juga merujuk kepada pemberian wang ringgit atau bantuan secara terus kepada rakyat bagi meraih undi. Hal ini sepatutnya tidak berlaku dalam proses pilihan raya yang adil dan bebas. Dalam sistem demokrasi, sebuah pilihan raya yang adil dan bebas wajar mengambil berat isu-isu ini bagi memberi peluang yang adil kepada semua pihak yang bertanding disamping terhindar daripada sebarang salah laku atau usnur-unsur jenayah.

Sebagai kesimpulan, demokrasi di Malaysia bersifat separa yang mana wujudnya masalah dalam pilihan raya sehingga mencetuskan dilema keyakinan terhadap institusi tersebut. Akibat dilemma ini, pengundi merasakan undi mereka tidak membawa kesan yang sepatutnya yang seterusnya menambahkan perasaan ketidakpuashatian dan ketidakyakinan terhadap proses ini. Akhirnya, institusi demokrasi akan musnah apabila keyakinan rakyat hilang. Dalam hal pilihan raya di Malaysia, saya berhujah ianya masih tidak adil dan bebas disebabkan kelebihan-kelebihan yang diperoleh BN sebagai kerajaan dan kesukaran-kesukaran parti-parti lain sebagai pembangkang. Pilihan raya sepatutnya memberi peluang kepada sesiapa sahaja yang diyakini rakyat untuk memerintah. Kerajaan tidak boleh menggunakan kapasiti mereka sebagai pihak berkuasa untuk mendapat kelebihan dalam proses pemilihan ini.